Cuốn sách “Bước Mở Đầu Của Sự Thiết Lập Hệ Thống Thuộc Địa Pháp Ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Xuân Thọ mô tả quá trình bước đầu thiết lập hệ thống thuộc địa của Pháp tại Việt Nam từ nửa sau thế kỷ 19 cho đến đầu thế kỷ 20.

Tác giả đã nghiên cứu kỹ lưỡng các nguồn tư liệu lịch sử cả Việt Nam và Pháp để phân tích chi tiết từng giai đoạn lịch sử quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển hệ thống thuộc địa của Pháp tại Việt Nam. Cuốn sách được chia thành 5 chương chính:

Chương 1: Giai đoạn bước đầu thiết lập quyền bảo hộ của Pháp tại Việt Nam (1858-1883). Tác giả đã phân tích chi tiết về các hiệp ước giữa Việt Nam và Pháp như Hiệp ước Nhâm Tuất (1862), Hiệp ước Giáp Tuất (1874) cùng các hoạt động của Pháp nhằm mở rộng ảnh hưởng và thiết lập quyền bảo hộ tại nhiều vùng đất ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ.

Chương 2: Giai đoạn hoàn thiện hệ thống hành chính và quân sự bảo hộ của Pháp (1883-1889). Đây là giai đoạn Pháp chính thức thiết lập chế độ bảo hộ tại các kỳ ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ thông qua các Sắc lệnh của Toàn quyền Pháp tại Đông Dương và việc thiết lập các cơ quan hành chính, tòa án và lực lượng quân sự để kiểm soát đất nước.

Chương 3: Giai đoạn đầu của chính sách khai thác thuộc địa của Pháp (1889-1904). Đây là giai đoạn Pháp bắt đầu áp dụng các chính sách khai thác thuộc địa như đánh thuế, độc quyền, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng… nhằm khai thác tối đa các nguồn tài nguyên của Việt Nam phục vụ cho sự phát triển kinh tế của Pháp.

Chương 4: Giai đoạn mở rộng phạm vi thuộc địa của Pháp tại Việt Nam (1889-1904). Tác giả phân tích quá trình Pháp tiến hành các cuộc chiến tranh xâm lược nhằm mở rộng phạm vi thuộc địa sang các vùng đất mới ở Tây Nguyên, Nam Kỳ và một số vùng đất thuộc Trung Kỳ.

Chương 5: Giai đoạn hoàn thiện bộ máy hành chính và chính sách thuộc địa của Pháp (1904-1919). Đây là giai đoạn Pháp tiến hành cải cách hành chính để hoàn thiện bộ máy cai trị thuộc địa, đồng thời áp dụng một số chính sách mới nhằm tăng cường kiểm soát và khai thác thuộc địa một cách có hệ thống hơn.